NHỮNG LỜI ĐỒN ĐẠI VỀ SỨC KHỎE TÂM THẦN: HÃY NGỪNG KÌ THỊ

Nguồn: Hiệp hội Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ

Nhiều người hiểu sai về sức khỏe tâm thần. Sự kì thị xung quanh các vấn đề sức khỏe tâm thần ngăn cản người bệnh nhận được sự giúp đỡ mà họ cần. Cách duy nhất ngừng kì thị là tìm hiểu về sức khỏe tâm thần càng nhiều càng tốt. Cách tốt nhất để thực hiện điều này là xua tan những lời đồn thường gặp về bệnh tâm thần.

Phương pháp giúp nâng cao sức khỏe

Dưới đây là những lời đồn đại về bệnh tâm thần, và sự thật phản bác lại chúng.

Lời đồn: Các vấn đề sức khỏe tâm thần không phổ biến.

Sự thật: Các vấn đề sức khỏe tâm thần rất phổ biến. Cứ 5 người sẽ có 1 người gặp phải vấn đề sức khỏe tâm thần trong một năm nhất định. Cứ 25 người sẽ có 1 người mắc rối loạn tâm thần nghiêm trọng. Bao gồm rối loạn lo âu, trầm cảm chủ yếu, rối loạn lưỡng cực, và tâm thần phân liệt.

Lời đồn: Trẻ em và thiếu niên không gặp phải các vấn đề sức khỏe tâm thần.

Sự thật: Nghiên cứu cho thấy cứ 1 trong 5 thanh thiếu niên có hoặc sẽ mắc một bệnh lý tâm thần. Trong số 50% người trưởng thành có vấn đề về sức khỏe tâm thần, những dấu hiệu đầu tiên xuất hiện trước tuổi 14. Những vấn đề này không phải là hậu quả của việc nuôi dạy kém. Chúng là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Nhiều yếu tố trong số này nằm ngoài tầm kiểm soát của trẻ hoặc cha mẹ. Những biến cố tiêu cực từ thời thơ ấu có thể góp phần gây ra các vấn đề sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên và người lớn.

Lời đồn: Người có vấn đề sức khỏe tâm thần gây bạo lực hoặc nguy hiểm.

Sự thật: Phần lớn bệnh nhân tâm thần không gây bạo lực. Chỉ khoảng 7% hành vi bạo lực được thực hiện bởi người có triệu chứng bệnh tâm thần. Trên thực tế, những người có vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng có khả năng trở thành nạn nhân của bạo lực cao hơn gấp 10 lần (so với người bình thường).

Lời đồn: Các vấn đề sức khỏe tâm thần là dấu hiệu của sự yếu đuối.

Sự thật: Bệnh tâm thần không liên quan gì đến mạnh mẽ hay yếu đuối. Đó là một bệnh nội khoa cần điều trị. Nếu cần giúp đỡ về một vấn đề sức khỏe tâm thần, bạn không phải là người yếu đuối. Nhiều yếu tố liên quan đến sức khỏe tâm thần, bao gồm:

Gene và hóa chất trong não có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của bạn. Cũng như bất cứ bệnh lý hoặc chấn thương nào mà bạn gặp phải.
Những trải nghiệm trong cuộc sống ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của bạn. Điều này bao gồm việc trải qua một sự kiện gây sang chấn hoặc có công việc hoặc cuộc sống gia đình rất căng thẳng.
Tiền sử gia đình đóng một phần vai trò đối với sức khỏe tâm thần của bạn. Có cha mẹ có vấn đề sức khỏe tâm thần có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh của bạn.

Lời đồn: Khi ai đó gặp phải vấn đề sức khỏe tâm thần, họ sẽ mắc bệnh suốt đời. Họ sẽ không bao giờ hồi phục.

Sự thật: Sức khỏe tâm thần không đứng yên. Nó lên xuống trong suốt cuộc đời bạn. Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc bạn cảm thấy thế nào. Nếu bất kỳ yếu tố nào trong số này thay đổi, sức khỏe tâm thần của bạn có thể thay đổi. Khi điều trị, nhiều vấn đề của bạn có thể là biểu hiện nhất thời. Một kế hoạch điều trị tốt sẽ giúp bạn khắc phục vấn đề và phục hồi. Điều này không nhất thiết đồng nghĩa với việc vấn đề đó đã biến mất. Nhưng bạn vẫn có thể tìm được cách sống chung với nó và vẫn là một thành viên có ích cho xã hội.

Đồng thời, cảm thấy tốt hơn đôi khi không có nghĩa là bạn đã được chữa khỏi hoàn toàn. Có thể bạn vẫn phải tiếp tục kế hoạch điều trị ngay cả sau khi bạn cảm thấy tốt hơn. Một số vấn đề sức khỏe tâm thần không bao giờ khỏi hẳn. Đây thường là những bệnh lý nghiêm trọng hơn như tâm thần phân liệt hay rối loạn lưỡng cực. Nhưng một số trường hợp trầm cảm và lo âu là nhất thời và khỏi hẳn sau khi điều trị.

Lời đồn: Điều trị chỉ làm lãng phí thời gian.

Sự thật: Một số người có thể không thoải mái khi điều trị. Họ sợ mình sẽ phải nhỏ lại như thời thơ ấu. Nhưng trị liệu hiện đại được thiết kế để rút ngắn thời gian điều trị. Nó tập trung vào các vấn đề và giải pháp. Nghiên cứu chỉ ra rằng điều trị bệnh tâm thần rất có hiệu quả. Thường hiệu quả nhất khi kết hợp với thuốc. Các nghiên cứu cho thấy 70% đến 90% bệnh nhân báo cáo cải thiện triệu chứng khi là một phần trong kế hoạch điều trị của họ.

Lời đồn: Tôi không thể làm được gì để giúp người có vấn đề sức khỏe tâm thần.

Sự thật: Có rất nhiều điều bạn có thể làm để giúp người bệnh:

Hãy cho người bệnh biết bạn vẫn ở đó nếu họ cần.
Giúp người bệnh tìm được các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cần thiết.
Tìm hiểu về những gì người bệnh đang trải qua.
Đối xử tôn trọng với người bệnh. Đừng gọi họ là “người điên”.
Thể hiện sự hỗ trợ của bạn theo những cách bệnh nhân có thể hiểu được.
Nhận sự trợ giúp (từ người bệnh) cho chính mình nếu bạn cần.
Đừng từ bỏ người bệnh.

Lời đồn: Không thể phòng bệnh tâm thần.

Sự thật: Có thể bạn không hoàn toàn ngăn được việc gặp phải các vấn đề sức khỏe tâm thần. Nhưng bạn có thể giải quyết được các yếu tố nguy cơ mà bạn hoặc người thân có thể có:

Cố gắng giảm thiểu sang chấn. Nếu bạn hoặc người thân trải qua một sự kiện gây sang chấn, hãy nhờ trợ giúp ngay lập tức. Điều trị sớm có thể ngăn không cho vấn đề tồi tệ hơn trong tương lai.
Giảm stress. Công việc hoặc cuộc sống gia đình quá stress có thể làm giảm chất lượng sức khỏe tâm thần của bạn.
Đặt mình vào những hoàn cảnh tích cực. Tránh những người tiêu cực. Thay vào đó, hãy để quanh mình những người lành mạnh với cái nhìn tích cực về cuộc sống.
Tạo thói quen lành mạnh. Ăn uống, luyện tập lành mạnh và ngủ đủ. Những phương pháp tự chăm sóc cơ bản này có thể góp phần quan trọng vào cách bạn cảm nhận về bản thân và hoạt động chức năng của bạn.

Suy ngẫm

Sự kỳ thị quanh bệnh lý tâm thần ngăn cản người bệnh nhận được sự giúp đỡ và hỗ trợ mà họ cần. Người bệnh sợ những gì mọi người sẽ nghĩ về họ. Vì vậy, họ không tìm kiếm điều trị. Bệnh của họ thường sẽ tệ hơn. Có khi, người bệnh còn tự kết liễu đời mình, chỉ vì sự kì thị bệnh tâm thần không cho họ tìm kiếm sự giúp đỡ.

Chú ý khi bạn và người thân gặp phải những dấu hiệu dưới đây thì có thể đó là biểu hiện của bệnh tâm thần:

Cảm thấy buồn hoặc chán nản.
Khó tập trung.
Cảm xúc thái quá (bao gồm sợ hãi, cảm giác tội lỗi, buồn bã hoặc tức giận).
Thu rút khỏi bạn bè hoặc các hoạt động.
Thay đổi cảm xúc quá mức.
Lạm dụng rượu hoặc ma túy.
Gây hấn hoặc bạo lực không giải thích được nguyên nhân.
Không thể ứng phó được với stress hoặc với những cảm xúc của bạn.
Hoang tưởng, đa nghi (paranoia) hoặc ảo giác (như nghe tiếng nói).
Suy nghĩ về việc tự làm hại bản thân mình hoặc người khác.

Đừng ngại nhờ giúp đỡ. Không có gì phải xấu hổ hoặc ngượng ngùng vì bệnh tâm thần. Nhận thức được các vấn đề sức khỏe tâm thần và tìm hiểu sự thật có thể giúp bạn và mọi người. Thậm chí có thể cứu được mạng người.

Hãy hỏi bác sĩ

Tôi có những triệu chứng này? Có phải tôi mắc bệnh tâm thần không?
Phương pháp điều trị là gì?
Tôi có cần gặp bác sĩ chuyên khoa tâm thần không?
Tôi có cần trị liệu không?
Bác sĩ có thể giới thiệu một tham vấn viên hoặc một chuyên gia trị liệu mà tôi có thể gặp không?
Vấn đề này là nhất thời hay vĩnh viễn?
Có phải tôi cần điều trị đến suốt đời?
Tôi có thể làm gì ở nhà để giúp mình hồi phục?
Tôi có thể giải thích thế nào với mọi người về vấn đề tâm thần mà tôi đang gặp phải?

Nguồn: https://familydoctor.org/mental-health-myths-stop-stigma/

Người dịch: BS. Võ Hùng Chí