THUỐC ĐIỀU TRỊ TRẦM CẢM: THÔNG TIN CHO BỆNH NHÂN

Thuốc điều trị trầm cảm có tác dụng gì?

Thuốc điều trị trầm cảm, còn gọi là “thuốc chống trầm cảm”, có thể:

• Giúp bạn khỏe hơn và làm tốt hơn những công việc hằng ngày;
• Làm giảm các triệu chứng trầm cảm;
• Làm giảm bớt lo âu.

Mỗi thuốc chống trầm cảm tác động theo một cách khác nhau. Nhưng nhìn chung, các thuốc đều làm thay đổi chất hóa học trong não.

Tôi cần dùng loại thuốc nào?

Bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc tốt nhất cho bạn. Bác sĩ thường sẽ hỏi có ai trong gia đình bạn đáp ứng tốt với một loại thuốc chống trầm cảm cụ thể nào hay không. Nếu có, loại thuốc này có thể là một lựa chọn tốt để bạn bắt đầu điều trị. Phần cuối bài viết này liệt kê ra những thuốc chống trầm cảm thường được sử dụng nhất. Phần lớn người bệnh chỉ cần 1 loại thuốc chống trầm cảm, nhưng cũng có một số người cần đến 2 loại thuốc.

Có thể loại thuốc thứ nhất bạn dùng chưa đủ hiệu quả. Nếu vậy, hãy báo cho bác sĩ hoặc điều dưỡng, và đừng bỏ cuộc. Đôi khi người bệnh cần dùng một số loại thuốc khác nhau hoặc kết hợp thuốc mới có thể đạt được hiệu quả điều trị. Nếu loại thuốc đầu tiên không giúp bạn thấy tốt hơn, bác sĩ sẽ hướng dẫn cách chuyển đổi an toàn sang một loại thuốc mới.

Tôi sẽ cảm thấy tốt hơn sau bao lâu?

Phần lớn các thuốc chống trầm cảm bắt đầu có hiệu quả sau 2 tuần sử dụng. Nhưng thường mất ít nhất 4 đến 6 tuần để bạn đạt được hiệu quả đầy đủ, và quá trình này có thể kéo dài đến 12 tuần. Nếu vẫn chưa thấy bất kỳ sự cải thiện nào sau 2 đến 4 tuần, hãy hỏi bác sĩ hoặc điều dưỡng về hướng xử trí tiếp theo. Đó có thể là tiếp tục chờ xem có tiến triển gì không, tăng liều, kê loại thuốc thứ hai, hoặc những giải pháp khác.

Tôi phải dùng thuốc chống trầm cảm trong bao lâu?

Hầu hết bệnh nhân sẽ tốt hơn nếu duy trì thuốc chống trầm cảm ít nhất 6 đến 9 tháng. Nếu bạn mắc trầm cảm nặng hoặc có nhiều đợt bệnh trầm cảm, có thể cần duy trì thuốc một năm hoặc lâu hơn. Người bệnh trầm cảm hồi phục và sau đó bỏ thuốc thường bị tái phát trở lại.

Khi ngưng thuốc, hãy làm theo sự hướng dẫn/trợ giúp của bác sĩ hoặc điều dưỡng. Bạn cần giảm liều từ từ trong vài tuần hoặc lâu hơn. Ngưng thuốc đột ngột có thể làm bạn khó chịu.

Nếu tôi bị tác dụng phụ thì sao?

Nếu bị tác dụng phụ nhẹ/không nghiêm trọng khi bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm, hãy cố gắng duy trì thuốc trong một vài tuần. Các tác dụng phụ nhẹ này thường sẽ hết khi cơ thể bạn quen dần với thuốc. Nếu chúng vẫn còn hoặc làm bạn khó chịu, hãy thông báo lại cho bác sĩ hoặc điều dưỡng. Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn cách làm giảm hoặc ứng phó với tác dụng phụ của thuốc. Nếu loại thuốc đang dùng không hợp với bạn, bác sĩ sẽ giúp bạn chuyển đổi an toàn (sang một loại thuốc khác).

Mỗi loại thuốc mỗi khác, nhưng nhìn chung, tác dụng phụ thường gặp nhất của thuốc chống trầm cảm có thể gồm:

• Cảm giác lo âu, kích thích, hoặc bồn chồn không yên
• Khó ngủ
• Cảm thấy mệt mỏi
• Đau đầu
• Buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón
• Khô miệng
• Các vấn đề tình dục
• Tăng cân

Có những loại thuốc chống trầm cảm nào?

Dưới đây là những thông tin chung về các loại thuốc khác nhau được dùng trong điều trị trầm cảm:

• Nhóm ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRIs) – SSRIs thường là lựa chọn đầu tay của bác sĩ trong điều trị trầm cảm. SSRIs thường có hiệu quả tốt, an toàn, và ít tác dụng phụ hơn so với nhiều loại thuốc khác. Một số loại SSRIs gồm citalopram, fluoxetine, và sertraline.
• Nhóm ức chế tái hấp thu serotonin – norepinephrine (SNRIs) – SNRIs tác động tương tự như SSRIs, đồng thời cũng có thêm những tác động khác. Bác sĩ thường kê nhóm thuốc này khi SSRIs không đủ hiệu quả. Ví dụ về SSRIs gồm venlafaxine, duloxetine, và desvenlafaxine. SSRIs có thể gây tăng huyết áp. Hãy nói cho bác sĩ biết nếu bạn có bệnh tăng huyết áp.
• Các thuốc chống trầm cảm không điển hình – gồm bupropion, và mirtazapine. Những thuốc này không gây ra tác dụng phụ liên quan đến tình dục, vì vậy bác sĩ đôi khi kê chúng cho những bệnh nhân gặp phải tác dụng phụ tình dục khi dùng các thuốc chống trầm cảm khác. Bupropion không gây tăng cân, và nó đặc biệt hữu ích ở người mệt mỏi giảm năng lượng hoặc người hút thuốc lá, nhưng nó có thể làm bồn chồn, kích thích. Mirtazapine làm tăng sự thèm ăn và có thể gây tăng cân, vì vậy bác sĩ thường kê nó cho những người giảm cảm giác ngon miệng/biếng ăn.
• Nhóm điều hòa serotonin (serotonin modulators) – gồm trazodone, vilazodone, và vortioxetine. Trazodone thường được dùng để cải thiện giấc ngủ, vì thế đôi khi bác sĩ kê nó cho người bệnh khó ngủ. Viazodone gây buồn nôn, nôn và tiêu chảy nhiều hơn so với các thuốc chống trầm cảm khác.
• Nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs) – TCAs không được sử dụng nhiều như SSRIs, SNRIs, và thuốc chống trầm cảm không điển hình. Bởi vì TCAs gây nhiều tác dụng phụ hơn, như táo bón và ngầy ngật. Ngoài ra, TCAs có thể làm rối loạn nhịp tim và gây ra các vấn đề nghiêm trọng khác. Ở người cao tuổi, các thuốc này cũng có thể gây té ngã, lú lẫn, và các vấn đề trí nhớ. Dù vậy, TCAs có thể hữu ích ở một số bệnh nhân trầm cảm, nhất là khi họ không đáp ứng với SSRIs, SNRIs hoặc thuốc chống trầm cảm không điển hình. Một số ví dụ TCAs gồm nortriptyline, desipramine.
• Nhóm ức chế men monoamine oxidase (MAOIs) – MAOIs thường không được sử dụng vì có nhiều tác dụng phụ, và bệnh nhân phải tránh một số loại thức ăn và thuốc nhất định khi dùng nhóm thuốc này. Tuy nhiên, MAOIs vẫn có thể hữu ích cho bệnh nhân trầm cảm đi kèm với những vẫn đề khác hoặc không đáp ứng với các thuốc khác. Một số loại MAOIs gồm selegiline, tranylcypromine, và phenelzine. Nếu cần phải tuân theo một chế độ ăn đặc biệt, bác sĩ hoặc điều dưỡng sẽ cho bạn một danh sách các loại đồ ăn an toàn.

Việc chọn loại thuốc phù hợp với bạn tùy thuộc vào một số yếu tố, gồm sức khỏe của bạn, các thuốc khác bạn đang dùng, khả năng/khuynh hướng bạn gặp phải tác dụng phụ. So với các nhóm khác, thuốc chống trầm cảm ba vòng và MAOIs có nhiều vấn đề hơn liên quan đến tính an toàn, nhưng hai nhóm này cũng có thể là một lựa chọn khi bạn không đáp ứng với những thuốc khác.

Ngưng bia rượu và tập thể dụng đều đặn làm giảm nguy cơ gặp tác dụng phụ, đồng thời cũng giúp bạn khỏe hơn.

Tôi có thể làm gì để giữ an toàn?

Uống đúng thuốc bác sĩ kê, uống đúng liều lượng của mỗi loại thuốc. Giấy nhắc nhở hoặc hộp đựng viên thuốc theo các ngày trong tuần có thể giúp ích.

Thuốc chống trầm cảm có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng khi dùng chung với một số thuốc khác. Để tránh điều này, bạn cần cho bác sĩ và dược sĩ biết tất cả những loại thuốc mà mình đang sử dụng. Bao gồm cả thuốc không kê toa, vitamin, và thảo dược. Mỗi khi đến khám bác sĩ, bạn cần mang theo danh sách tất cả các tên thuốc và liều lượng thuốc mà mình đang dùng.

Nguồn: https://www.uptodate.com/contents/medicines-for-depression-the-basics

Người dịch: BS. Võ Hùng Chí